De grondstoffenschaarste stelde en stelt de supplychain voor enorme problemen in de industrie. Zeker gezien een almaar doorstijgende orderintake, toenemende groei en gigantisch oplopende levertijden. Welke strategie is dan effectief, welke aanpak werkt? En hoe zet je de volgende stap als het gaat om een ander hot topic: circulariteit? Een tiental ondernemers boog zich over deze twee thema’s tijdens de TalkING Grondstoffen en Circulariteit van Link Magazine en ING.
‘Het blijft een dingetje om de prijs op tijd door te berekenen.’
‘Ik ben geen casino, ik wil met elke order geld verdienen.’
‘Als je voor 70, 80 procent voor één klant werkt, ga je een keer met je hoofd op het hakblok.’
‘Gerecycled materiaal: je kunt er wel geld mee verdienen.’
‘Smart manufacturing is voor mij ook gebruikmaken van 3D-printen en cobots.’
Deelnemers TalkING delen visie op operationele kwesties binnen hun onderneming
Bij binnenkomst bij PlastChem in Hardenberg is iedereen duidelijk onder de indruk van de imposante nieuwbouw, die niet alleen qua omvang maar ook qua inrichting helemaal af is. Na een welgemeend welkom – het is de eerste fysieke TalkING in anderhalf jaar tijd – schetst Michiel Scheenstra, directeur Industry bij ING Business Banking Noord-Oost, het huidige speelveld. ‘Corona heeft de productiecapaciteit vorig jaar enorm geraakt in het eerste kwartaal. In Q3 volgde herstel en in Q4 een verdere doorgroei tot het niveau van 2019. Daarna stonden alle seinen op groen om in 2021 door te groeien’, zegt hij. ‘Momenteel wordt die groei geremd door supplychain- en grondstofproblemen en capaciteits- en personeelstekorten. Grondstoffen zijn schaars, duur en in sommige gevallen slecht of niet leverbaar. Dat heeft impact op de productie binnen de sector en in het uiterste geval moeten ondernemingen zelfs de productie stopzetten.’ Circulariteit, door corona even van de agenda verdreven, keert nu terug in de gesprekken. Scheenstra: ‘Hoewel niet zo acuut als de grondstofproblematiek is circulariteit op langere termijn wel een belangrijke schakel voor de continuïteit van de onderneming.’
‘Klanten moeten wel het gevoel hebben dat je alleen doorberekent wat je moet doorberekenen’, aldus Onno-Pieter Sonnega (PlastChem,rechts). Naast hem El Mehdi Lasfar (Sanovo Technology).
Geen kortetermijnproblematiek
René Kindervater is eigenaar van KSL Solutions in Huizen, dat industriële bedrijven begeleidt bij hun operationele strategie. Als voorzitter van deze TalkING gooit hij de eerste prikkelende stelling in de groep: corona en toeleveringsissues betreffen de korte termijn en vergen geen strategiewijziging. El Mehdi Lasfar, managing director van Sanovo Technology in Aalten, dat eiersorteer- en verpakkingsmachines ontwikkelt en assembleert, haakt hier meteen op in: ‘Op dit moment verandert alles heel snel, dus je strategie moet adaptief zijn. Je hebt geen stip meer op de horizon, maar een streep om te kunnen anticiperen op allerléi veranderingen’, stelt hij. ‘Hoe je dat doet, is bij ons maandelijks onderwerp van bespreking. Daarvoor werken we met een top 10 aan activiteiten, waarbij we, afhankelijk van de actuele situatie, zaken met voorrang oppakken of juist parkeren.’
Vooruitkijken
Bob Soetekouw, algemeen directeur GB Steel Group in Emmeloord, herijkt elke drie jaar zijn strategie. Zijn bedrijf produceert onder meer staalconstructies en (zonne)daken en gevels voor gebouwen, kippers en containers voor de transportsector, bruggen en sluizen voor de infra en machines voor de recyclingindustrie. ‘Redelijk kort na corona hebben we besproken in hoeverre we onze doelen moesten aanpassen vanwege bijvoorbeeld de grondstoffenschaarste en oplopende inkoopprijzen. Zijn die doelen überhaupt nog haalbaar? Waar we eerder onze strategie voor drie jaar combineerden met financiële jaarplannen, hebben we die nu verlegd naar driejarige kasstroomprognoses. Dan weet je hoe je balans eruitziet.’
Vanuit Veendam en Drachten ontwikkelt, industrialiseert en produceert Variass elektronische en mechatronische producten voor onder meer defensie & security, medical en industrie. Volgens ceo Henk Smid had het bedrijf eerder nooit direct last van economische crises. ‘95 procent van onze producten wordt indirect geëxporteerd en er is altijd wel ergens marktvraag in een werelddeel. In die dynamische markt kijken we steeds drie jaar vooruit en passen we jaarlijks waar nodig onze strategie aan. Corona heeft als wereldwijde pandemie echter verstrekkende gevolgen. Onze onderdelen komen voor 80 procent uit China. Dan zie je hoe afhankelijk we daarvan zijn. Iedereen betaalt nu morrend 10, 20 procent meer voor inkoop. Maar meer betalen om dichter bij huis te produceren, dát doen we blijkbaar liever niet.’
‘Iedereen betaalt nu morrend 10, 20 procent meer voor inkoop. Maar meer betalen om dichter bij huis te produceren, dat doen we blijkbaar liever niet’, stelt Henk Smid (Variass).
‘Over twee maanden heb ik veel minder leuke gesprekken’
Corona: kansen
Volgens John Leonhardt, ceo van Merrem Kunststoffen, zijn door corona juist heel veel kansen ontstaan. Zijn bedrijf draait en freest producten voor met name de machinebouw, de voedingsmiddelenindustrie en medische toepassingen. Dit alles vanuit vestigingen in Dinxperlo, Estland, Letland en Duitsland. ‘We groeien behoorlijk hard en hebben veel geautomatiseerd en gerobotiseerd, omdat we niet aan mensen kunnen komen. Daardoor krijgen we ook grote orders en kunnen we de concurrentie uit het Oostblok en China aan. Zo’n modern machinepark trekt bovendien jongeren aan.’
Toch geldt ook voor Merrem Kunststoffen: je bent zo goed als je laatste maand. ‘Dus moet je continu schakelen qua strategie. Dankzij onze investeringen kunnen we net iets sneller en efficiënter produceren met hogere kwaliteit en betrouwbaarheid.’ Leonhardt bekent dat ook hij een grote voorraad aangehouden heeft, uit angst niet te kunnen produceren. Ook maakt hij zich zorgen over de huidige prijsverhogingen. ‘Vanochtend kreeg ik een mailtje dat per direct de prijs van POM (polyacetaal, red.) met 35 procent omhooggaat. Het blijft een dingetje om de prijs op tijd door te berekenen. Dat vergt heel veel communicatie met klanten.’
Overspannen markt
Martijn Tuinte is ceo van Tuinte Smart Industrial Solutions in Hengevelde, dat onder andere oplossingen ontwikkelt en bouwt op het gebied van productieautomatisering voor de speciaalmachinebouw. Ook produceert het bedrijf hoogwaardige onderdelen en modules. Tuinte kan meepraten over prijsstijgingen. ‘Die gaan soms tot wel 60 procent. We proberen ze door te berekenen en gelukkig begrijpen onze klanten dat heel goed, want het fenomeen is over de gehele linie waarneembaar’, stelt hij. ‘Ook zien we dat de markt in de toelevering overspannen is. De focus van onze klanten ligt momenteel meer op het verkrijgen van de onderdelen, omdat ook zij het druk hebben.’ Een herkenbaar beeld voor Onno-Pieter Sonnega, gastheer en dga van PlastChem (zie kader): ‘Eerst ben je heel voorzichtig om prijsstijgingen door te berekenen, uit angst uitgekotst te worden. Maar nu zeggen klanten: “Vervelend, maar ik krijg gelukkig wel de spullen.” Wél moeten ze dan het gevoel hebben dat je alleen doorberekent wat je moet doorberekenen. Energietoeslagen zijn bijvoorbeeld lastig te controleren, klanten ageren daar sterk tegen. Dat gaat echter wel komen, dus over twee maanden heb ik veel minder leuke gesprekken.’
Martijn Tuinte (Tuinte Smart Industrial Solutions): ‘De focus van onze klanten ligt momenteel meer op het verkrijgen van de onderdelen, omdat ook zij het druk hebben.’
Keten goed inrichten
De leveringsproblemen vanwege de coronacrisis zijn een logisch gevolg van jarenlange uitbesteding van productie naar lagelonenlanden. De productiecapaciteit dichter bij huis is grotendeels verdwenen, net als de kennis en ervaring om op grote schaal bijvoorbeeld chips te produceren, zo stellen enkele deelnemers. Michiel Scheenstra (ING) benadrukt dan ook het belang van samenwerking in de keten en signaleert dat bedrijven heel erg bezig zijn de keten in controle te krijgen en te houden. Henk Smid sluit zich bij hem aan: ‘Wij hebben informatie van de klant nodig, we moeten weten wat voor hem belangrijk is. Met die inzichten kunnen wij onze supplychain goed inrichten, waardoor wij nu ook minder problemen hebben dan een ander.’ Prijsdaling hoeft in zijn ogen niet alleen van de klant te komen. ‘Als wij slimmer kunnen inkopen door een product te redesignen, dan geef ik een lagere prijs. Want ook de klant wil, net als ik, grotere marges.’
Stroperige overheid
Wat als klanten hogere prijzen niet accepteren? Daar is John Leonhardt snel klaar mee. ‘Ook al is het een grote klant, als ik niets kan doorberekenen, kopen ze maar niet. Ik ben geen casino, ik wil met elke order geld verdienen.’ Martijn Tuinte ziet risico’s bij te grote afhankelijkheid van een klant. ‘Als je voor 70, 80 procent voor één klant werkt, ga je een keer met je hoofd op het hakblok. Aan de andere kant dwingt een grote klant je ook scherp aan de wind te zeilen. Als je daardoor efficiënter gaat werken, ontstaat er meer ruimte en verdien je het elders wel terug.’
Gertjan van Solkema, operations manager bij de IJB Groep, stelt dat leegloop duurder is dan verliesgevende orders. Zijn bedrijf, dat totaalconcepten levert voor funderingen zoals balken en heipalen van beton vanuit vestigingen in Lelystad, Kampen en Lemmer, heeft daar overigens geen last van. ‘Mijn enige probleem is dat ik niet aan de vraag kan voldoen.’ Daarbij loopt Van Solkema aan tegen een stroperige overheid. ‘Als bouw zijn we bezig met doorlooptijdverkorting, bouwversnelling en industrieel bouwen. Maar een vergunningstraject voor binnenstedelijke bebouwing kost gemiddeld zeven jaar. Om stappen te zetten in woningbouw, moeten we zulke zaken sneller regelen.’ In reactie daarop vertelt Onno-Pieter Sonnega waarom er op het nieuwe pand (10.000 vierkante meter) geen zonnepanelen liggen. ‘Ons pand blijkt dan niet te verzekeren. De overheid zou niet alleen subsidies aan de voorkant moeten verstrekken, maar ook aan de achterkant zaken moeten regelen. Bijvoorbeeld een waarborgfonds voor het geval er brand ontstaat en een verzekeraar niet over de brug wil komen omdat de kosten te hoog zijn.’
Klanten van de IJB Groep stellen eveneens eisen rond circulariteit. Gertjan van Solkema: ‘Bijvoorbeeld dat we in opdrachten 20 procent betonpuingranulaat gebruiken. Leuk, maar dat betekent ook iets voor je constructie.’
Eisen eindklant
René Kindervater brengt het gesprek op de tweede stelling: circulariteit is een modewoord. Voor de Sylvaphane Group in Tolbert, dat hoofdzakelijk folieverpakkingen voor levensmiddelen produceert, is circulariteit ontzettend belangrijk, stelt directeur Heimen van Diest. Echter, het gebruik van post consumer waste vanuit wetgeving én voedselveiligheid maakt circulariteit volgens hem niet mogelijk. ‘Wel recyclen we jaarlijks intern 600 tot 700 ton van ons eigen in- en omstelafval, daar maken we onder meer kledinghoezen en andere verpakkingen van.’ Sonnega wijst erop dat in sommige toepassingen de vraag naar gerecycled materiaal hoger is dan eerste keus. ‘Bijvoorbeeld omdat de eindklant dat eist. Dan komen klanten bij ons voor zo’n milieuvriendelijke oplossing. Je kunt er dus wel geld mee verdienen. Wij werken hoofdzakelijk met pvc, een van de weinige producten die voor 90 procent hergebruikt kunnen worden.’ Soetekouw merkt op: ‘Je hoeft je producten toch ook niet altijd zelf terug te nemen? Je kunt ze ook elders in de keten onderbrengen voor hergebruik. Andere partijen zijn daarin wellicht ook beter dan jij.’
El Mehdi Lasfar (Sanovo) kijkt in het kader van circulariteit wel naar de tweedehandsmarkt voor machines. ‘We refurbishen ze via upgrades, zodat machines langer mee kunnen. Ook kunnen we klanten dan wat servitization bieden in de vorm van predictive maintenance.’ Van Diest houdt zijn machines op eenzelfde manier up-to-date. ‘We houden het stalen frame, vervangen besturing, motoren en de koelinstallatie en voegen dikteregelingen toe. Sommige extruders gaan zo wel twintig, dertig jaar mee. Maar we kopen ook veel nieuw bij.’ Pay-per-use is nog een brug te ver, aldus Lasfar. ‘De markt wil machines in eigendom.’
Totaaloplossing
Klanten van de IJB Groep stellen eveneens eisen rond circulariteit. Van Solkema: ‘Bijvoorbeeld dat we in opdrachten 20 procent betonpuingranulaat gebruiken. Leuk, maar dat betekent ook iets voor je constructie. Dan merk je dat innovatie in de bouwwereld beperkt wordt door zowel bouwgerelateerde besluiten als ook kwaliteitsnormen die achterlopen bij de werkelijkheid. Daar komt bij dat de markt absoluut nog niet voor “groen” wil betalen.’ IJB Groep werkt sinds kort met een nieuw besturingssysteem op de betonmengers. ‘Dankzij allerlei data uit ons proces kunnen we de vereiste sterkteklasse beter voorspellen en hebben we minder cement nodig.’ Lasfar onderschrijft het belang van data. ‘We weten al heel veel van onze machines en ons proces, maar kunnen nog veel meer met data. Klanten vragen van ons ook meer oplossingen dan machines. Daarom zetten we ook stappen richting een totaaloplossing.’
Slim inrichten
Voorzitter Kindervater grijpt deze opmerking aan als bruggetje naar de laatste stelling: smart manufacturing is vooralsnog gewoon software-plus. ‘Ik moet het eerste bedrijf nog tegenkomen waar het proces echt manonafhankelijk is én fatsoenlijk loopt.’ Heimen van Diest (Sylvaphane) ziet smart als een kringloop. ‘We proberen ons proces 24/7 slim in te richten. Dit door data te verzamelen en continu bij te sturen, waardoor machines steeds beter gaan lopen en minder onderhoud nodig is. Daarnaast denken we mee met de machinefabrikant om machines weer iets slimmer te maken en nog betere folie te produceren. Onlangs hebben we zo de dikte met 10 procent weten te reduceren; daar win je klanten mee.’ Soetekouw betoogt dat smart manufacturing begint met sociale innovatie. ‘Software is pas het einde. Je moet mensen hebben die verder willen denken, en zorgen voor een cultuur waarin mensen zich continu willen verbeteren.’
Link magazine editie december thema 2021 Sociale Innovatie: Beter innoveren, beter produceren. Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
Verbeterslag
Variass heeft volgens ceo Henk Smid al een verbeterslag gemaakt in het digitaliseren en automatiseren van processen, waarbij machines met elkaar kunnen communiceren. ‘Smart manufacturing is voor mij echter ook gebruikmaken van 3D-printen en cobots, waardoor je minder schaars technisch personeel nodig hebt. Of producten voortschrijdend ontwikkelen door gebruik te maken van digital-twin-technologie.’
Lasfar wil een stap verder gaan en de hele keten van de klant bekijken. ‘Bijvoorbeeld door strategische allianties aan te gaan met bepaalde bedrijven en zo het complete proces in kaart te hebben en hier een optimale oplossing voor aan te bieden. Ook kun je zo traceability realiseren: waar komt het product vandaan, waar gaat het de retail in?’ Kindervater zou geen operationeel strateeg zijn als hij niet zou afronden met een advies: ‘Kijk in hoeverre je een nieuw verdienmodel kunt maken op basis van data die je kunt meeleveren met je product.’
Hoge nieuwbouw PlastChem maakt gebruik van zwaartekracht
PlastChem vervaardigt sinds 1985 pvc-compounds voor spuitgieten en extrusie en is inmiddels wereldmarktleider in vinyl voor muziekdragers. Overige producten zijn bestemd voor vloeren, gevels, buizen, autodashboards en kabelgoten. Om de productie op te schalen en verder te professionaliseren, ontstonden in 2016 plannen voor een groter nieuwbouwpand. ‘Doordat we maar bleven groeien, werden de logistieke stromen steeds complexer’, aldus dga Onno-Pieter Sonnega. ‘We hadden op een gegeven moment meerdere hallen, meerdere locaties en waren alleen maar bezig spullen heen en weer te transporteren. Dat werd te inefficiënt.’
Dus ging PlastChem bouwen. Weer in Hardenberg, een gemeente waar zich veel industrie bevindt en die meedenkt met ondernemers. ‘Dit gebouw is 28 meter hoog, omdat we ons productieproces dermate wilden automatiseren dat alles op basis van gravitatie getransporteerd kon worden. Hoewel de maximaal toegestane hoogte 15 meter bedroeg, kregen we toch toestemming.’ PlastChem nam het nieuwe pand in juli in gebruik. Vanwege de sterke groei nam het bedrijf de afgelopen vijf maanden vijftien nieuwe medewerkers aan; in totaal werken er nu circa zestig mensen.
