Vroeger, eind jaren tachtig, toen ik in de metaalsector aan de slag ging, was een woord nog een woord. Contracten werden wel opgesteld, maar waren feitelijk niet nodig. Wat je toezegde, kwam je na. En lukte het echt niet, dan werd er een mouw aan gepast. Nu moet er steeds meer worden vastgelegd in juridische documentatie. Klanten dekken zich in door je als leverancier te laten tekenen voor zeer uitgebreide algemene voorwaarden in complexe juridische taal. Als ik die voorwaarden lees, dan begrijp ik daar bijvoorbeeld uit dat de klant het recht heeft zelfstandig de prijs aan te passen die wij in rekening brengen voor ons product. Of ik teken voor de verantwoordelijkheid voor alle schade die de klant van de klant of diens klant claimt. Ik teken toch maar. Wij leveren een commodity en als je niet tekent gaat de klant naar de concurrent.
Nu loopt het in 99 van de honderd gevallen wel los, maar die ene keer dat er iets mis gaat kost het veel tijd. En aan het eind kun je gehouden zijn een schadevergoeding te betalen. Wij hebben richting toeleveranciers op onze beurt ook van die voorwaarden opgesteld om ons in te dekken. Als ik een machine bestel om over twee maanden de capaciteit te hebben voor een grote order, laat ik de machineleverancier er ook voor tekenen dat hij binnen twee maanden levert. Mocht het mis gaan en ik krijg een claim aan mijn broek, dan zal ik die doorschuiven naar mijn leverancier. Erg zinvol is die juridisering allemaal niet. Waar vroeger zou zijn volstaan met een paar belletjes, ben je nu veel tijd kwijt, eerst om de contracten op te stellen en – gaat het mis – de claims af te wikkelen.
Documenteren zorgt ook niet voor meer veiligheid. Als er een ongeluk gebeurt, is het zinvol maatregelen te nemen om te voorkomen dat het nog eens gebeurt. Het is een goede zaak dat machines tegenwoordig steeds beter beveiligd zijn. Maar alle juridische documentatie er omheen van machineleveranciers dient nergens toe dan alleen om zich in te dekken. Dáár gaat na ongelukken steeds meer de aandacht naar uit: wie is de schuldige en moet betalen?
Deze juridisering is al decennia lang gaande, kost de keten veel geld en energie en maakt het zakendoen alleen maar onnodig complexer. Eind jaren tachtig konden wij volstaan met iemand met juridische kennis die wekelijks hooguit een paar uur aan juridische zaken besteedde. Nu hebben wij twee fulltime juristen in dienst.
Een kant-en-klare oplossing heb ik niet. Een eerste aanzet zou kunnen zijn dat op EU-niveau wordt vastgelegd wat er wel en vooral ook wat er niet in de algemene voorwaarden mag staan. Want juridisering kun je alleen maar tegengaan met juridische middelen. Verder zou het helpen wanneer bedrijven als er iets mis gaat hun juridisch recht niet uitoefenen, maar flexibel, samen met hun ketenpartners, zoeken naar een oplossing.
Dirk Prins (pseudoniem)
Uit het hoofd
Mensen met decennia aan ervaring in en kennis van de industrie maken hier observaties en verbeterideeën publiekelijk waar ze (al jaren) mee rondlopen. Om niemand te belasten, maar vooral constructief te zijn, doen ze dat onder een pseudoniem.
