Één niet-manipuleerbare, consistente database voor de hele keten
De bitcoin als betaalmiddel lijkt na de nodige negatieve publiciteit alweer op zijn retour, maar schijn bedriegt. Volgens ict-experts en trendwatchers zal het
onderliggende systeem, blockchain, niet minder dan een revolutie teweegbrengen. De huidige betaal-, administratie- en logistieke systemen zijn over afzienbare tijd zelfs compleet achterhaald, meent professor Egbert-Jan Sol, vanuit TNO betrokken bij Smart Industry en het opzetten van een Blockchain Fieldlab.
Bitcoin als betaalmiddel
In 2008 dook het fenomeen bitcoin op. Een virtueel betaalmiddel zonder tussenkomst van banken of andere ‘controlerende’ partijen. ‘Basis van de bitcoin is de blockchain, een database waarin elke transactie met bitcoins wordt vastgelegd’, verklaart Sol, in Nederland promotor van industriële toepassingen van de blockchain-technologie. ‘Sinds 2013 is duidelijk dat blockchain het mogelijk maakt dat twee partijen die elkaar niet kennen, zonder tussenkomst van een derde partij, een betrouwbaar uitgevoerde transactie kunnen aangaan, zonder hoge kosten van tussenpartijen. Het is een waterdicht systeem, een groot openbaar grootboek, waarmee niet te frauderen valt. Het systeem is niet te kraken en maakt in feite de functie van klassieke banken overbodig. Banken zijn er immers om het betalingsverkeer te regelen en te waarborgen.’
Processen
De bitcoin zou dus een ernstige bedreiging kunnen zijn voor banken. ‘Maar dat niet alleen. Het systeem kan gebruikt worden voor alle mogelijke transacties. Denk aan verzekeringen, notariële zaken als erfenissen en hypotheken, boekhouding, het onderlinge zakenverkeer, orderplaatsingen, beurshandel, verkiezingen. Allemaal processen waarbij nu derde partijen de controle hebben en daarvoor kosten in rekening brengen. Blockchain maakt ook digitale marktplaatsen mogelijk, waardoor webportalpartijen als Uber en Airbnb die op iedere transactie een leuke marge vangen, onnodig zijn.’ Invoering zou de wereld op zijn kop zetten en vele honderdduizenden administratieve banen fundamenteel veranderen. Onmogelijk? ‘Tja, zo kun je erover denken. Ik noem dat struisvogelpolitiek. Ooit werd ruilhandel veranderd door de introductie van geld om waarde uit te drukken en ontwikkelde zich de handel zoals we die nu kennen. Daarna kwamen het kasboek en grootboek administratie en nu staan we weer aan de vooravond van zo’n verandering. Blockchain is in feite een gedistribueerd digitaal grootboek over alle deelnemers heen. Deze ontwikkeling is niet te stoppen. Het administratieve systeem gaat op de schop. Dit past in de snelle evolutie van internet en techniek. Databases kunnen de bestaande systemen overnemen. En als het kan, gebeurt het; daar ben ik van overtuigd en met mij veel collega’s.’
Dat blockchain de gemoederen bezighoudt, is duidelijk. Wereldwijd sleutelen ambitieuze start-ups aan steeds betere, geavanceerde systemen. ‘Ja, maar ook gevestigde ondernemingen. De banken voorop. Er worden honderden miljoenen geïnvesteerd. Banken willen natuurlijk een rol blijven spelen in het betalingsverkeer. Ze onderzoeken de mogelijkheden van blockchain om hun eigen business te verbeteren. En dat geldt ook voor andere partijen.’
Maakindustrie
Ook de maakindustrie ontkomt vanzelfsprekend niet aan blockchain, vervolgt Egbert-Jan Sol. ‘Neem nu de normale situatie in een productieketen waarin SAP of een ander traditioneel databasepakket leidend is. Invoer via de orderdatabase leidt tot productie van goederen. Alleen bepaalde mensen zijn geautoriseerd om data in te voeren. Als er sprake is van een keten van toeleveranciers, heeft iedereen zijn eigen database. Voor iedere order en suborder moeten steeds twee mensen in twee bedrijven onderling communiceren om in de eigen database informatie bij te houden. Het zou handiger zijn om één database te hebben waar zowel klant als toeleverancier toegang toe hebben. Bij bitcoin is dat het geval. In die database wordt bijgehouden van wie welke bitcoin is. In feite is het een gedistribueerde database waarvan iedereen een kopie heeft. Iedere tien minuten komt er een update van de database. In die update zit een blok met een groot aantal transacties. Door een keten van deze blokken kun je bij bitcoin alle transacties nagaan, zelf de database opbouwen en bijhouden. Dit is de blockchain, een database die door vele partijen kan worden gedeeld.’
Marktplaats
Is daar dan niet mee te manipuleren? ‘Nee. De truc is dat ieder blok een versleuteling krijgt die heel lastig te berekenen is. Iedere transactie die eenmaal in een blockchain is opgenomen, ligt vast. Op deze manier kan een database waar veel partijen veranderingen in kunnen aanbrengen, steeds over alle partijen consistent worden gehouden. Een soortgelijke database komt er straks ook tussen een klant/opdrachtgever en zijn hele keten van toeleveranciers. De klant kan in die database een offerteaanvraag plaatsen. Toeleveranciers kunnen daarop een offerte invoeren en de klant kan op basis van de beste offerte een order ingeven. De toeleverancier kan die bevestigen en aan de slag gaan en daarna status en verzendinformatie invoeren.’
De database is niet van één partij. ‘Nee, het is geen webportal bij een grote opdrachtgever, maar een open marktplaats met veel aanbieders en klanten. Het gaat nu niet om bitcoins, maar om een blockchain-database met zogeheten smart contracts, in dit geval offertes of orders met productrecepten. De klant die een offerte plaatst op deze marktplaats, krijgt alle mogelijke aanbieders te zien. Hij kan kiezen voor de goedkoopste, maar het kan ook degene zijn die direct kan leveren omdat die of vlakbij zit of op dat moment productiecapaciteit onbenut heeft. De aanbieders krijgen continu te zien waar vraag naar is. Initieel zullen ze hun vaste klanten en orders hebben, maar hebben zij machinetijd of transportcapaciteit over, dan kunnen ze die inzetten. Dit gaat straks met blockchain allemaal automatisch. En zonder een Uber- of Airbnb-webportal die als tussenpartij op iedere opdracht zelf een leuke marge pakt.’ Blockchain automatiseert in feite het fabriekskantoor en de werkvoorbereiding. ‘Met als resultaat dat je straks enkelstuks bestelt en produceert voor de prijs van massaproductie. Het loont dan om productie uit China terug te halen en om de hoek te produceren en morgen al te kunnen leveren. Blockchain is nu wat internet en het world wide web in 1994 waren. Het past naadloos in de ontwikkelingen rond smart industries. De maakindustrie verandert snel en de administratie gaat mee.’
Openbaar boekhouden
De banken volgen de ontwikkelingen rond blockchain op de voet, bevestigt Lodewijk Bonebakker, hoofd van de ING-innovatiehub in Amsterdam. ‘Blockchain kan de samenleving 
ingrijpend veranderen. Nu hebben we nog wereldwijd tientallen verschillende systemen om transacties te controleren en vast te leggen. Noem het boekhoudingen die weer worden gecontroleerd door banken, notarissen, accountants, apothekers, enzovoort. Trusted third parties, een grote en breedvertakte wereld waarmee honderdduizenden mensen dagelijks bezig zijn. Blockchain kan dat vervangen door gezamenlijke en openbare boekhoudingen.’ Het behoeft geen uitleg dat dit ook voor de banken een revolutie betekent. ‘Wij gaan anders werken, financiële processen opnieuw opbouwen en inrichten. Geldstromen automatiseren.’
Een bedreiging voor de banken? ‘Zo zien wij dat niet. De bankensector is altijd op zoek naar meer veilige en waterdichte systemen om transacties te monitoren en te controleren. Blockchain is een veelbelovende technologie die wij misschien wel gaan gebruiken. Het wordt dan bijvoorbeeld makkelijker om transacties met crimineel geld te onderscheppen en af te keuren. Juist omdat het gaat om openbare informatie.’
Experiment
En de bitcoin dan? Lodewijk Bonebakker: ‘Dit digitale betaalmiddel slecht grenzen. Ik zie het als een sociaal zeer interessant experiment. De fraudegevoeligheid is echter groot, net als de kans op diefstal. De negatieve publiciteit heeft de zaak geen goed gedaan. Als bank houden we ons bij de geaccepteerde, wettelijke betaalmiddelen. Dat kan dus de euro zijn, of de dollar. Met blockchain kunnen we die wel meer grensoverschrijdend maken, omdat de controle veel beter is.’
