De CO2-uitstoot moet omlaag om de klimaatverandering tegen te gaan. Daar is – bijna – elke politicus en wetenschapper het wel over eens. De vraag is vervolgens hoe dat te stimuleren? In Nederland komt er een CO2-belasting, te betalen door de industrie: over elke ton die in 2030 gereduceerd moet zijn om de klimaatdoelen te halen moet een heffing worden betaald. Een alternatief zou zijn die heffing rechtstreeks bij de consument neer te leggen. Immers, uiteindelijk pleegt de industrie die CO2-uitstoot voor de gebruiker/verbruiker van producten die ze maakt. Een ‘consumentenheffing’ maakt een land ook niet minder aantrekkelijk als vestigingsplaats voor bedrijven. Electoraal ligt zo’n heffing echter minder prettig. En, aldus Eric Wiebes, het zou ook ‘buitengewoon complex’ zijn om die heffing op te leggen. De blockchain kan hier uitkomst bieden, aldus Jan Veuger van het Saxion Blockchain Institute.
De minister Economische Zaken en Klimaat lijkt een punt te hebben. Want hoe verzamel je alle data over alle handelingen in de toeleverketen van een product die CO2-uitstoot veroorzaken? Hoe zorg je dat de wijze waarop dat ijzerertsbedrijf in China zijn winnings- en verwerkingsproces inricht, vertaald wordt naar een deel van de CO2-heffing over de auto die met het ijzer uit die erts gemaakt wordt? Hetzelfde geldt voor de kunststof die in het dashboard verwerkt wordt, voor de productie van de honderden chips, de assemblage van het eindproduct en voor alle transport die tussen al die processtappen nodig is. Hoe vergaar je al die data en zorg je er ook nog ‘ns voor dat die niet-manipuleerbaar zijn? Zodat de eindconsument zeker weet: de CO2-heffing over deze auto is gebaseerd op correcte data. Die heffing is terecht hoger dan over die andere, kleinere wagen, want daar is minder grondstof in verwerkt en bij de productie ervan is vooral groene stroom gebruikt. En er zijn veel minder kilometers voor gemaakt, omdat grondstoffen en componenten grotendeels uit Europa komen, et cetera.
Veel data wordt al vergaard
Het vergaren van die data is echter minder lastig dan gedacht. Er wordt immers nu al heel veel procesdata vergaard. In de huidige hightech industrie – de automotive behoort daar zeker toe — wordt vrijwel elke processtap al gedigitaliseerd. Door welke hoogoven het plaatstaal voor een specifieke auto geproduceerd is, wanneer dat is gedaan en hoe, is nu allemaal al bekend. Informatie die dat hoogovenbedrijf met zijn staal meestuurt naar de autobouwer. Want, mochten er ergens bijvoorbeeld haarscheurtjes ontdekt worden, dan wil die wel weten waar precies de oorzaak ligt. De CO2-uitstoot die met die productie gepaard is gegaan kan zonder veel extra inspanning worden meegestuurd.
Blockchain voorkomt gesjoemel
Maar, leidt dat niet tot gesjoemel? Immers, afhankelijk van de hoogte van de heffing kan het heel interessant zijn de cijfers over de CO2-opbouw in de toeleverketen voor een bepaald product, zo laag mogelijk te houden. Dat scheelt investeringen in schone technologie terwijl je product goedkoper in de showroom staat of in het schap ligt. Jan Veuger is ervan overtuigd dat de blockchain dé technologie is om gesjoemel te voorkomen en de transparantie te maximaliseren. Veuger is leading professor van het Saxion Blockchain Institute in Enschede. Een blockchain is een zeer sterk beveiligde – versleutelde – file (vaak geduid als ‘grootboek’). Een beperkt aantal partijen mogen daarin wijzigen of data toevoegen. Elke wijziging of toevoeging is vervolgens onveranderbaar. Manipulatie is dus altijd terug te leiden naar de manipulator, legt hij uit. ‘De blockchain zou zonder problemen gebruikt kunnen worden om de CO2-opbouw in de keten te bepalen en transparant te maken. Daarbij kan er gekozen worden voor een bepaalde mate van toegankelijkheid van de informatie. Je kunt ervoor kiezen alles publiek voor inzage toegankelijk te maken, zodat de consument precies kan zien bij welke schakel in de keten op welke manieren waarvoor CO2-uitstoot veroorzaakt is. Maar de ketenpartijen kunnen er ook voor kiezen alleen de geaggregeerde data openbaar te maken en de onderliggende data alleen toegankelijk te maken voor de betrokken ketenpartijen. ‘
De hype voorbij
Jan Veuger plaats de blockchain nu op hype cycle van Gartner op een vierde van waar de lijn flauw omhoog loopt— op de slope of enlightenment, de hype dus voorbij. ‘Baanbrekende innovaties als deze hebben de tijd nodig om te landen. En dan zou die uitstekend kunnen worden ingezet om de CO2-heffing op een transparante wijze juist bij de consument neer te leggen.’
