Een onderstroom in de wereld van de governance – een verzamelbegrip dat staat voor: hoe doe je het en waar doe je het voor? – die steeds sterker naar boven komt, wijst het enkele streven naar winst op korte termijn nadrukkelijk af. In de toonaangevende governance-code is weliswaar sprake van ‘langetermijnwaardecreatie’, maar dat wordt inmiddels als ‘vrijblijvend’ gezien. Governance moet meer richting geven want, zoals Jan Terlouw het zei in een interview met Volkskrant Magazine: ‘Mensen verlangen niet direct naar dingen die pas over dertig jaar nuttig zijn. We hebben geen langetermijn-gen.’
Het meest verstrekkende voorstel voor een nieuwe governance-code voor een sociale onderneming verscheen voorjaar 2020 in een juridisch tijdschrift in een tamelijk kort artikel geschreven door maar liefst 25 voltijdse en deeltijdse hoogleraren ondernemingsrecht. Alleen al het feit dat zoveel juridische professoren het ergens over eens zijn is opzienbarend. Ze pleiten voor een zorgplicht van bestuurders van alle rechtspersonen voor een verantwoorde of verantwoordelijke maatschappelijke deelname!
Er zijn ook minder verstrekkende voorstellen voor de sociale onderneming van de zijde van parlementariërs, er is een SER-advies, en onder meer Universiteit Utrecht en KPMG & Business Universiteit Nyenrode hebben onderzoek uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Maar het gaat in alle gevallen om erkenning en herkenning.
We denken bij ‘sociale onderneming’ vaak meteen aan het tewerkstellen van mensen met een arbeidsbeperking. De oorsprong van die verwarring ligt in een slordige vertaling van social enterprise. Het gaat om Corporate Social Responsibility (CSR), om Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Om ondernemen met een maatschappelijke missie. Je kunt daarbij denken aan duurzaamheid, natuurbescherming, arbeidsparticipatie, armoedebestrijding en ontwikkelingssamenwerking.
Na jaren van onderzoeken en delibereren bleven er uiteindelijk twee plannen over. In de brief aan de Tweede Kamer van 10 juli 2020, getiteld ‘Kabinetsinzet Sociaal Ondernemen’ (kamerstuk 32 637, nr. 426) wordt een keuze gemaakt. Het kabinet kiest niet voor het verlenen van een status (erkenning) op basis van de Code Sociale Ondernemingen met een bijbehorend register van de gelijknamige stichting. Een ander plan heeft de voorkeur: er wordt een wettelijke regeling voorbereid op grond waarvan ondernemingen kunnen kiezen voor een ‘maatschappelijke’ variant van de besloten vennootschap: de BVm. Daar gaat wel herkenning van uit.
Onlangs besteedde Link Magazine aandacht aan het boek van Bert den Boer, ‘Stop met sociaal ondernemen – Peter Hobbelen over zakelijk sociaal ondernemen’. De kernboodschap van dat boek is dat inclusief ondernemen rendabel kan zijn in een mixed people-concept met onder anderen mensen die een arbeidsbeperking hebben. Zonder subsidies en ambtenaren dus. Wat zou deze inclusieve ondernemer van de BVm vinden?
Antoni Brack is emeritus hoogleraar Juridische aspecten van bedrijfskunde aan Universiteit Twente. Hij schreef onder meer het boek ‘Bedrijfsrecht op een bedrijfskundige manier’ (Noordhof Uitgevers, ISBN 9789001779979)
