Verduurzamen van de bedrijfstak en komen tot circulaire kunststofproducten vormen momenteel de belangrijkste drivers binnen de kunststofverwerkende sector. De afgelopen jaren is spuitgietspecialist Timmerije in Neede erin geslaagd de maakbaarheid van verscheidene technische kunststofproducten aan te tonen, gebaseerd op grondstoffen van overwegend mechanisch recyclaat. Voor opschaling is echter meer kwalitatief goed recyclaat nodig dan nu beschikbaar is. Verruimde productaansprakelijkheid of een open systeem voor verschillende afvalstromen biedt wellicht uitkomst.
Timmerije produceert klantspecifieke, technische kunststofproducten via de spuitgiet-technologie. Dit betreft halffabricaten met een hoge sterkte, taaiheid, kleurechtheid, krasvastheid en hittebestendigheid, die oem-klanten vervolgens assembleren tot eindproducten met een lange levensduur, zoals apparaten, fietsen en meubels. Eigenschappen die lastig zijn te evenaren wanneer recyclaat in het spel is. Toch is Timmerije hierin geslaagd, getuige producten als zitvlak en ruggensteun voor schoolmeubilair, kappen voor cv-boilers, een geïntegreerde kettingkast-motorkap voor een elektrische fiets en buitenschalen van kabelmoffen. ‘Alle genoemde eindproducten die gebaseerd zijn op deze onderdelen, zijn reeds op de markt of binnenkort verkrijgbaar’, stelt directeur Hans Kolnaar.
Het ReCYCLE-project, een samenwerkingsverband van Timmerije met ketenpartners Koninklijke Gazelle, Brisk Kumet en Ultrapolymers en kennisinstituten ISPT en PSP Zwolle, is een mooi voorbeeld. ‘Samen werken we eraan om alle kunststof onderdelen van een elektrische fiets circulair te maken. Er gaat mechanisch recyclaat (kunststofafval dat is verwerkt tot secundaire grondstoffen zonder de chemische structuur van het materiaal te veranderen, red.) in toegepast worden en na de gebruiksfase van de fiets en disassemblage kunnen de grondstoffen teruggewonnen en opnieuw toegepast worden’, verklaart Kolnaar.
Stappenplan
Op basis van dit project heeft Timmerije ook een stappenplan gemaakt voor technische kunststofdelen op basis van mechanisch recyclaat. Dat begint met het vaststellen van de benodigde eindeigenschappen van het kunststof onderdeel plus het identificeren van mogelijke concessies. Vervolgens worden de eindeigenschappen vertaald naar grondstofeigenschappen, zogeheten vraaggestuurde standaarden. ‘Daarna gaan we op zoek naar grondstofstromen die voldoen aan de gewenste grondstofeigenschappen en onderzoeken we de verwerkbaarheid van het recyclaat’, aldus Frank Bruins, accountmanager en marketingmanager bij Timmerije. ‘Indien producteigenschappen ontoereikend zijn, dan voeren we aanpassingen uit om het recyclaat te accommoderen.’
‘Voor circulaire producten passen we het liefst één enkele recyclegrondstof toe’
De ontwerpregels bij het realiseren van producten gebaseerd op recyclaat zijn dus omgekeerd aan die van kunststof onderdelen gebaseerd op virgin kunststof. ‘Voorheen zochten we doorgaans de ideale kunststof grondstofsoort bij het gewenste productontwerp’, duidt Kolnaar. ‘Bij design for circularity kijken we naar de beste beschikbare grondstofsoort en passen we het ontwerp aan om inferieur recyclaat te accommoderen. Want de kwaliteit dient voldoende en vooral consistent te zijn.’ Hiertoe is het noodzakelijk dat de recycler steeds vergelijkbare afvalstromen ontvangt en zowel een zuiveringsstap als een homogeniseringsstap toepast in zijn proces.
Een andere vereiste is dat productmanagers bij oem’ers wat water bij de wijn willen doen ten aanzien van de esthetiek van het eindproduct. ‘Neem een doorzichtige, hardkunststoffen jasbeschermer voor een fiets. Door het gebruik van recyclaat zullen de doorzichtbaarheid en de kleur van het eindproduct wat afnemen. Maar dan is dus wel een circulaire oplossing mogelijk’, stelt Bruins. ‘Onze ervaring is dat sommige eigenschappen van producten gebaseerd op virgin veel hoger zijn dan benodigd in de toepassing. Voor oem’ers die duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan, ligt daar een kans als ze die overspecificatie onder de loep nemen.’
Grondstofstandaardisatie een must
Voor Timmerije zelf zijn er ondertussen nog voldoende uitdagingen om meer circulaire technische kunststofproducten van recyclaat te gaan produceren. ‘Voor verdere schaalbaarheid zullen we eerst voldoende recyclaat moeten binnenkrijgen. Met andere woorden, onze oem-klanten zullen de eindproducten die ze van onze kunststofdelen maken moeten laten disassembleren en in de vorm van granulaatkorrels terugvoeren naar de kunststofverwerker. Dit blijkt in de praktijk lastig te realiseren’, aldus Kolnaar. ‘Regionaal moeten partijen opstaan die eindproducten waar technische kunststoffen in verwerkt zijn uit elkaar halen en kwalitatief regranulaat produceren en leveren conform vraaggestuurde standaarden. Dan kunnen we de keten sluiten.’
Om die klus zo behapbaar mogelijk te maken voor kunststofverwerkers en recyclers, en flexibel te kunnen blijven, dient zo veel mogelijk grondstofstandaardisatie plaats te vinden. ‘In de oude ontwerpwereld met virgin kunststoffen bevatte een eindproduct meestal een lappendeken van kunststofcomponenten bestaande uit verschillende materialen’, vertelt Kolnaar. ‘Voor circulaire producten passen we het liefst één enkele recyclegrondstof toe. Dit design voor disassembly vereenvoudigt zowel onze productie als de disassemblage na het einde van de levensduur van het samengestelde eindproduct. Het verder opschalen van de disassemblage en recycling van kunststofproducten bevordert tevens de continuïteit in recyclaataanbod en een consistente kwaliteit.’
Link magazine december 2024/januari 2025. Thema: Maakbaar, Schaalbaar en Duurzaam. Vraag exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Twee opties
Bottom line is en blijft dat voor het vergroten van het aanbod aan circulaire technische kunststoffen allereerst meer en kwalitatief goed recyclaat nodig is. Kolnaar ziet twee opties om ervoor te zorgen dat kunststofafval terugkomt. ‘Allereerst verruimde productaansprakelijkheid, waarbij de partij die het eindproduct op de markt brengt ook verantwoordelijk wordt voor het retour krijgen van het afval. Dus moet deze partij ervoor zorgen dat zijn eindproducten intern of extern gedisassembleerd worden en herverwerkt tot granulaat. Dan ontstaat er een gesloten kringloop.’ De andere optie is in zijn ogen een open systeem waarin verschillende afvalstromen bij elkaar komen en van elkaar gescheiden worden. ‘Wel moet dan de bron van het afval bekend zijn, net zoals nu al gebeurt met de kunststofsoort ABS dat uit witgoedafval en elektronica-afval bij elkaar komt, gezuiverd en gehomogeniseerd.’
Vorig jaar was het aandeel recycleerbare kunststoffen bij Timmerije 11,5 procent; dit jaar zit is dat gestegen naar 15 procent. Daarmee zit het bedrijf in de kopgroep van de branche. ‘Afgaand op het voorgestelde doel van de Nationale Circulaire Plastics Norm – 30 procent in 2030 voor de helft van de productie, dus effectief 15 procent – zitten we nu al op target’, stelt Kolnaar. ‘Zelf stellen we ons ten doel om in 2030 30 procent recyclaat in te zetten. Voorwaarde is wel dat dan naast mechanisch recyclaat via de chemische industrie ook chemisch recyclaat beschikbaar komt.’
Klant als leverancier
Komende tijd ligt de focus op het aantonen van de maakbaarheid van circulaire kunststofonderdelen voor Gazelle-fietsen. Daarnaast is Timmerije bezig met het opschalen van een nieuwe professionele gasboiler van Remeha waarbij de kap uit recyclaat bestaat. ‘Verder hebben we inmiddels een closed loop opgezet met onze klant Royal Pas Reform voor de trays van hun broedmachines. Na gebruik bij de broederij halen zij de trays retour. Onze partner Q Plastics in Putte vermaalt de gebruikte trays en wij maken er weer nieuwe van’, aldus Bruins, die aangeeft dat Timmerije ook zelf eindproducten van klanten na hun levensduur kan vermalen voor pilots. ‘Als we eenmaal aangetoond hebben dat de closed loop werkt, zetten we partners als Q Plastics in om de loop te sluiten.’
Kolnaar noemt het interessante in het hele circulaire denken dat je klant je ‘leverancier’ wordt van reeds gebruikte grondstoffen. ‘De vraag is dus hoe je er met je klant voor kunt zorgen dat de kunststofonderdelen weer terugkomen en bij een specialist gereinigd, vermalen en op specificatie geregranuleerd worden’, zegt hij. ‘Wij zien het als onze eigen verantwoordelijkheid om met oem-klanten te bekijken of we closed loops kunnen opzetten en staan klanten bij met het zoeken van partners die ons kunnen helpen met het sluiten van de keten.’
