De Nederlandse machine-industrie staat als economische groeiparel bekend vanwege een bovengemiddelde groei van 9,5 procent per jaar tussen 2013 en 2023. Die groei komt vrijwel volledig voor rekening van de chipmachinemakers, onder aanvoering van ASML. De traditionele machine-industrie staat daarentegen onder druk, aldus onderzoek van ING Research.
De machine-industrie wordt steeds belangrijker voor de Nederlandse economie. Door een bovengemiddelde jaarlijkse groei van 9,5 procent in de afgelopen tien jaar, is het aandeel in de economie toegenomen van 1,3 procent in 2013 naar 2,3 procent in 2023. In deze periode is de toegevoegde waarde – het verschil tussen de productie en het verbruik van energie, materialen en diensten – van de machine-industrie bijna vijf keer zo snel gegroeid als die van de overige industrie. De totale Nederlandse machine-industrie onderscheidt zich – vooral door de chipmachinemakers – sterk van andere Europese landen. Tussen 2013 en 2022 is de machine-industrie in de grootste vier eurolanden met gemiddeld 0,5 procent per jaar gegroeid, fors minder dus dan in Nederland. Nederlandse machinebouwers creëerden per jaar ruim 15 keer zoveel waarde als hun Europese tegenhangers.
Kenmerkend voor de Nederlandse groei is dat deze sterk samenhangt met slechts één deelsegment met enkele grote spelers. De sterke groei van de mondiale halfgeleidermarkt heeft Nederlandse chipmachinemakers geen windeieren gelegd. In 2024 lag het aandeel van chipmachinefabrikanten – met ASML, ASM en Besi als grootste spelers – in de totale omzet van de machine-industrie op naar schatting 64 procent en dat van ASML alleen op 57 procent. In 2024 was de omzet van ASML dan ook ruim vijf keer zo hoog als in 2013.
De overige machine-industrie richt zich op zeer uiteenlopende technologische toepassingen. Samen genomen waren de overige deelsegmenten in 2022 nog goed voor grofweg de helft van de omzet in de sector, maar dat aandeel neemt verder af door de structureel hogere groei van de chipmachinefabrikanten.
Nederlandse machinebouwers bedienen in veel gevallen een internationale markt en zijn dan ook gevoelig voor de economische stagnatie in Europa en geopolitieke onrust. Zo’n 80% van de toegevoegde waarde verdient de machine-industrie in het buitenland. Maar de export staat onder druk. De afgelopen vijf jaar groeide de uitvoer van machines en vervoersmiddelen met 7,5% slechts licht trager dan de 10% groei van de totale goederenuitvoer. Het zijn echter vooral chipmachinemakers die sterk aan de groei hebben bijgedragen. Andere exportsegmenten bleven daarbij achter.
Link magazine februari/maart 2025. Thema: Artificial Intelligence als onderdeel van je processen. Vraag exemplaar op met de ranking van De Makers Top 100. Vraag een exemplaar aan bij Mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
De VS is de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden voor Nederlandse machinefabrikanten en is nu de tweede afzetmarkt na Duitsland. In 2024 had 8 procent van de machine-export de VS als bestemming. In 2022 was dit nog 6,5 procent. De groeiende verkopen van chipmachines aan de VS hebben hier een grote rol in gespeeld. Hoewel het voor de export positief is dat de Amerikaanse economie – voorlopig – groeit, kan een omvangrijk deel van de machine-export door Amerikaanse invoerheffingen worden geraakt door een 20 procent invoerheffing op alle Europese producten.
Personeelskrapte zorgt evenwel voor een prikkel om te automatiseren en dus voor een grotere machinevraag bij afnemers, de productiebedrijven. Daarnaast profiteren machinebouwers die aan (toeleveranciers van) bedrijven in de defensie-industrie leveren in toenemende mate van de stijgende defensie-uitgaven. Om de groeikansen te pakken is er wel een omslag nodig. Sectorbanker Industrie Gert Jan Braam: ‘De groei van de machine-industrie is de afgelopen tien jaar zeer fors, maar heeft wel twee gezichten. Chipmachinemakers groeiden versneld, overige machinebouwers bleven hierbij achter. Zij doen er goed aan innovatie op één te zetten. Nieuwe digitale oplossingen en het uitbouwen van de dienstverlening, gericht op procesoptimalisatie en het verhogen van de productiviteit van industriële klanten, zorgt voor een sterkere internationale marktpositionering voor de machinebouwer.’
