Het ondernemersvertrouwen daalde recent, terwijl bedrijven over veel zaken juist positiever zijn geworden. Daarnaast nam de onzekerheid volgens bedrijven toe, met name in de industrie. Dit duidt op een situatie van gematigde groei van de economie. Toch verwacht ING Research dat het CBS deze week met een relatief hoog groeicijfer over het vierde kwartaal van 2024 van zo’n 0,4% tot 0,8% naar buitenkomt, mede omdat bedrijven de aanschaf van vervoersmiddelen naar voren hebben gehaald.
Eerste daling van het ondernemersvertrouwen sinds eind 2023
Het voorspellen van de economische ontwikkeling is lastig, zeker als het om de toekomst gaat. Naast econometrische modellen, die toekomstige groei voorspellen op basis van ontwikkelingen in het verleden, maken we als economen daarom vaak gretig gebruik van inschattingen van het bedrijfsleven over de huidige en toekomstige situatie. Een van de meest interessante bronnen daarvoor is de Conjunctuurenquête Nederland (COEN) van het CBS, EIB, KvK, MKB-Nederland en VNO-NCW, aangezien hierin elk kwartaal het economisch sentiment van alle niet-financiële commerciële sectoren wordt gepeild. Uit de
op basis van een peiling gehouden in januari 2025 bleek dat het “ondernemersvertrouwen“ recent iets is gedaald in vergelijking met de vorige peiling van oktober 2024. Dit geeft aan dat de geënquêteerde Nederlandse bedrijven (met minimaal 5 personeelsleden) gemiddeld wat pessimistischer zijn geworden over het economisch klimaat in de afgelopen en de komende 3 maanden. Opvallend genoeg was dit de eerste daling sinds oktober 2023. De vraag is wat hierachter zit en wat dit betekent voor de economische ontwikkeling in de komende kwartalen.
Sentiment onder bedrijven duidt wederom op gematigd groeitempo
Het goede nieuws is dat het onderliggende beeld niet sterk verslechterde; alleen de verwachte ontwikkeling van de buitenlandse orderontvangst in de komende drie maanden en de ervaren ontwikkeling van het personeelsbestand in de afgelopen maanden zijn noemenswaardig verslechterd. Op de meeste vragen hebben bedrijven juist wat positiever geantwoord. Vooral de verwachte verkoopprijsontwikkeling steeg, terwijl bedrijven ook merkbaar positiever waren over de ontwikkeling van de omzet en buitenlandse concurrentiepositie in de afgelopen maanden. Op veel andere punten oordeelden bedrijven vergelijkbaar als drie maanden eerder.
Kijken we naar het niveau van het sentiment, dan zien we dat het gros van de indicatoren uit de COEN nabij het langjarig gemiddelde ligt. Alleen het oordeel over de buitenlandse concurrentiepositie, binnen en buiten de EU, is daarop een grote negatieve uitzondering. In de eerste plaats duidt dit voor de komende tijd op groei voor het Nederlandse bedrijfsleven. Tegelijkertijd duidt dit niveau helaas eerder op slechts een gematigd groeitempo dan op een flinke groeispurt.
Trump nog relatief weinig impact op handelssentiment
Verder valt de relatieve stabiliteit in de oordelen die over export gaan op. Tussen de enquête van oktober 2024 en januari 2025 werd bekend dat Donald Trump, die ook richting Europa met invoertarieven dreigt, weer aan de macht zou komen. Nederlandse bedrijven lijken hier nog niet allemaal van onder de indruk. Mogelijk heeft een aantal van hen bedacht dat zij zelf weinig last zullen ondervinden van nieuwe handelstarieven. Een andere verklaring voor de stabiele oordelen zou kunnen zijn dat de geënquêteerden het simpelweg bijzonder lastig vonden om een inschatting te maken van de situatie.
Wel meer onzekerheid in de industrie
Als we kijken naar de ervaren economische onzekerheid, zoals door de Europese Commissie gemeten op basis van een maandelijkse vraag aan Nederlandse bedrijven over de moeilijkheid om toekomstige ontwikkelingen van de eigen zakelijke omstandigheden of eigen financiële situatie te voorspellen, zien we dat deze wel is toegenomen. Hoewel niet zo dramatisch hoog als in het najaar van 2022, toen de Oekraïne-oorlog hoge gasprijzen veroorzaakte, staat de onzekerheidsindicator inmiddels wel op het hoogste niveau sinds september 2024.
Vooral de industrie vindt het momenteel lastig om de eigen financiële situatie te voorspellen, en daar zien we in januari dan ook de grootste stijging in onzekerheid. Mogelijk kunnen we dat dan toch als een Trump-effect beschouwen. Immers betreffen de dreigingen vanuit de VS vooral extra belastingen op de handel in goederen, producten die vooral door de industrie geleverd worden. Dergelijke handelstarieven zijn niet of minder relevant voor de bouw, detailhandel en dienstverlening, sectoren die veel meer dan de industrie op het binnenland gericht zijn.
Link magazine december 2024/januari 2025. Thema: Maakbaar, Schaalbaar en Duurzaam. Vraag exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Groeiverwachting voor vierde kwartaal hoger dan het ondernemersvertrouwen suggereert
Verhoogde onzekerheid bestaat ook over hoe hard de Nederlandse economie in het vierde kwartaal van 2024 is gegroeid. Dat cijfer maakt het CBS deze week bekend. Na twee kwartalen van erg sterke groei verwachten we nu op basis van de nu beschikbare indicatoren zo’n 0,4% tot 0,8% bbp-groei kwartaal-op-kwartaal. De onzekerheid rondom die raming is deze keer groter dan gebruikelijk, omdat de indicatieve maandcijfers hierover erg grillig zijn. Dit komt onder meer doordat we verwachten dat ondernemers hebben geanticipeerd op veranderend overheidsbeleid. In 2025 zijn er wijzigingen in de aankoopbelasting BPM doorgevoerd en is het beleid rondom milieuzones van grote steden aangescherpt. Gevolg daarvan is dat bedrijven hun geplande aankopen van bijvoorbeeld nieuwe vrachtwagens en met name van nieuwe bestelauto’s naar voren hebben gehaald. Dat heeft een opwaarts effect op de investeringen in het vierde kwartaal van 2024 en een neerwaarts effect op 2025. Onzeker is echter in hoeverre en wanneer deze vervoersmiddelen precies zijn ingevoerd, waardoor het effect op het bbp van het vierde kwartaal kan variëren van aanzienlijk tot verwaarloosbaar.
We gaan er, op basis van het feit dat de Nederlandse handelsbalans in vervoersmiddelen slechts gedeeltelijk is teruggevallen, voorlopig vanuit dat dit wel wat economische groei naar voren heeft gebracht. Dan kan het dus zomaar zo zijn dat het CBS deze week voor een derde kwartaal op rij een hoog bbp-groeicijfer publiceert, ondanks een ondernemersvertrouwen dat de laatste tijd op een wat gematigder groeitempo wijst. Tegelijkertijd impliceert dat een “winstwaarschuwing” voor de groeicijfers voor begin 2025: die kunnen door de volatiliteit in de investeringen juist wat lager uitkomen dan waar sentimentscijfers momenteel op wijzen.
