Het probleem wordt steeds nijpender: de vraag naar elektriciteit neemt zo snel toe dat het Nederlandse stroomnet het niet meer aankan. Dat leidt tot netcongestie, waardoor er minder stroom kan worden geleverd dan nodig is. Kortom: het is file op het stroomnet. Hoewel er op dit moment geen eenduidige oplossingen voorhanden zijn, bieden innovatieve technologieën zoals AI wel mogelijkheden. Slimme energy hubs kunnen bijvoorbeeld uitkomst bieden, zegt Frank Thiele, unitmanager Industrie & Energie van IT-partner Info Support in Veenendaal. ‘Binnen zo’n energy hub maken huishoudens of bedrijven afspraken over het opwekken, de opslag en het verbruik van energie. Op deze manier worden vraag en aanbod beter op elkaar afgestemd, rekening houdend met piekmomenten en daluren.’
Zo kan een bedrijf met een energieoverschot via zo’n hub energie leveren aan een bedrijf dat op dat moment net met een tekort kampt. Kunstmatige intelligentie kan de efficiëntie van dat soort energy hubs verbeteren door op lokaal niveau automatisch beslissingen te nemen en te reageren op onverwachte vraagpieken. Bij netwerkoverbelasting worden auto’s van een wagenpark bijvoorbeeld geheel automatisch een tijdlang langzamer opgeladen.
Netbeheerders gaan ook steeds meer groepscontracten aanbieden, in de vorm van een Groeps-transportovereenkomsten (Groeps-TO): een groep netgebruikers kan gezamenlijk een bepaalde hoeveelheid energie afnemen. Een stel bedrijven in de Amsterdamse haven heeft al zo’n groepscontract en werkt samen aan een flexibeler elektriciteitsnet.
Link magazine februari/maart 2024 Thema: Verdienmodel van de toekomst voor de BV Nederland. Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Thiele noemt nog een interessante ontwikkeling: prijsprikkels door dynamische tarieven. ‘Dankzij AI zijn netbeheerders steeds beter in staat om inzicht te bieden in daluren en piekmomenten, waarop zij hun prijzen automatisch kunnen aanpassen en gebruikers dynamische contracten kunnen aanbieden. Dit soort contracten is de afgelopen jaren populairder geworden. Dat komt mede doordat mensen bewuster zijn geworden van hun verbruik door de sterk gestegen energieprijzen.’ Deze optie was er al vóór de enorme opkomst van AI. Maar met AI kunnen netbeheerders veel effectiever vaststellen wanneer er precies sprake is van dal- of spitsuren op het net. ‘Consumenten en bedrijven die hun energieverbruik slim plannen, kunnen hiermee flink besparen’, aldus Thiele. ‘Ze ontlasten tegelijkertijd het elektriciteitsnet. Als het aan de Autoriteit Consument en Markt ligt, gaan netbeheerders zelfs een vergoeding betalen aan producenten en afnemers die helpen het net te ontlasten.’
Thiele noemt als derde optie de virtuele aansturing door AI-algoritmes. Wat energy hubs en dynamische energietarieven gemeen hebben, is dat prijs de belangrijkste drijfveer is. ‘Toch is dat niet voldoende. Er is ook behoefte aan centrale aansturing om een duurzame oplossing te bieden voor netcongestie, bijvoorbeeld via virtuele powerplants, ofwel virtuele energiecentrales.’
Zo’n virtuele powerplant, aangestuurd door AI-algoritmes, kan op netwerkniveau de opwekking, de opslag en het gebruik van energie beheren. Geavanceerde batterijen slaan elektriciteit op en geven die vrij op de juiste momenten aan de juiste partijen. Een virtuele powerplant maakt het zelfs mogelijk om apparaten op afstand terug te schroeven als het stroomnet overbelast is. In Duitsland wordt al gewerkt met warmtepompen die in extreme gevallen op afstand kunnen worden teruggedraaid, bijvoorbeeld als er stroomuitval dreigt.
‘Hoewel netbeheerders al jaren waarschuwen voor netcongestie, was het tot voor kort ondenkbaar dat onbeperkte stroom niet vanzelfsprekend zou zijn’, zegt Thiele. ‘Netcongestie belemmert nu al de groei- en verduurzamingsplannen in het bedrijfsleven en de woningbouw. Zelfs de aanleg van zonne- en windparken stokt door netcongestie.’ Innovatieve technologieën zoals AI gaan ongetwijfeld een grotere rol spelen voor het elektriciteitsnet, stelt hij. ‘Al we moeten erkennen dat deze niet direct dé oplossing bieden. De weg naar een duurzamere toekomst is en blijft voorlopig uitdagend.’
